Stacja Polarna Calypsobyen

Wyprawy Polarne na Spitsbergen

Na krańcu świata …

Calypsobyen

Stacja Polarna Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Na mocy pozwolenia Gubernatora Svalbardu bazą wypraw polarnych UMCS stały się zabudowania starej osady górniczej Calypsobyen, usytuowanej na południowo-wschodnim brzegu Bellsundu, istniejącej tu od początku XX wieku. Zgodnie z obowiązującym w Norwegii prawem, w myśl którego chronione są wszelkie ślady działalności człowieka na Spitsbergenie sprzed roku 1946, osada ta, składająca się z kilku drewnianych budynków, zachowanych w różnym stopniu ma status skansenu budownictwa przemysłowego.

Stacja Polarna Calypsobyen – budynek A (fot. P.Zagórski).

Dodatkowo, ze względu na to, że Calypsobyen, podobnie jak cała NW część Ziemi Wedela Jarlsberga, znajduje się pod ochroną jako część Parku Narodowego Południowego Spitsbergenu, istnieją istotne ograniczenia dotyczące obecności ludzi i różnych form ich aktywności na tym terenie. Respektując obowiązujące przepisy, członkowie wypraw polarnych UMCS przeprowadzili konieczne prace remontowe budynków dla stworzenia odpowiednich warunków dla zamieszkania i prowadzenia prac badawczych. Włożono wiele wysiłku, by zachować oryginalny wygląd wszystkich obiektów. W ciągu ostatnich kilku lat coraz większa odpowiedzialność za remonty budynków jest ponoszona przez norweskie władze gubernatorskie.

HMS “Calypso” (Domena publiczna).

Nazwa osady pochodzi o statku HMS “Calypso”, który w 1895 roku wizytował i eksplorował rejon Bellsundu w ramach Brytyjskiej Eskadry Szkoleniowej Marynarki Wojennej.

Najstarszym obiektem jest budynek (C), zwany „Camp Jacobsen” (Strandhuset, Michelsenhuset) oraz „domkiem przy Wydrzycy”, położony na uboczu od strony południowo‑wschodniej, pierwotnie pokryty korą brzozową i darnią. Został on zbudowany w 1901 roku przez uczestników ekspedycji, wysłanej przez biznesmena i polityka Christiana Michelsena, późniejszego premiera Norwegii. Budynek ten uważany jest również za jeden z najstarszych obiektów, związanych z historią wydobywania minerałów na Svalbardzie. Na początku XX wieku był używany przez traperów w określonych porach roku, jako baza.

Główne obiekty Calypsobyen: A, B – budynek główny Stacji Polarnej i magazyn, po prawej pozostałości innego budynku (strzałka); C – „Camp Jacobsen”; D – budynek gospodarczy; E – radiostacja; F – „Blomlihytta”; G, H – barka transportowa i wózek kopalniany; I – kabestan; J- lisia “ferma”; 1 – budynki używane, 2 – inne budynki w dobrym stanie, 3 – lokalizacja budynków nieistniejących, 4 – lisia “farma”, 5 – kabestan, 6 – stacja meteorologiczna, 7 – sztolnia kopalniany, 8 – barka transportowa (welbot), 9 – wózek kopalniany.

Większość budynków Calypsobyen, która przetrwała do czasów obecnych, została wzniesiona w latach 1918–1919 przez Northern Exploration Company (NEC), która podejmowała tu próby wydobycia węgla kamiennego, jak się okazało – nieopłacalne z uwagi na jego słabą jakość i niewielką grubość pokładów. W kolejnych latach NEC zlecał zimowanie w Calypsobyen traperom, którzy trudnili się również polowaniem na pieśce (lisy polarne), foki i niedźwiedzie. W latach 1922–1928 miało miejsce pięć zimowań traperów w budynkach pokopalnianych. W okresie funkcjonowania kopalni budynek (A) pełnił funkcję gospodarczą, ale później, po dobudowaniu wewnątrz dwu pomieszczeń zmienił charakter na mieszkalny. Po remoncie i adaptacji przez uczestników pierwszych wypraw lubelskich w latach 1986–1987, stanowi ich główne lokum. Zimą zatrzymują się tu mieszkańcy Longyearbyen podczas wycieczek skuterami śnieżnymi.

Calypsobyen w: 1936 roku (fot. A. K. Orvin, Norweski Instytut Polarny), 2015 roku (fot. P. Zagórski).

Budynek (B), pierwotnie mieszkalny, obecnie spełnia funkcję magazynową. Posiada jedno duże pomieszczenie i dwa mniejsze oraz przybudówkę (agregatornia). Do zabudowy związanej z NEC należą także: niewielki budynek (D), w którym zachowały się resztki kuźni oraz położony nieopodal na wysokiej terasie, budynek telegrafu (E) z przewróconym masztem radiowym, w czasie II wojny światowej wykorzystywany przez Niemców, jako radiostacja.
Niezależnie od NEC w 1918 roku traper Birger Jacobsen wybudował jeszcze jeden budynek (F). Od 1930 roku aż do ewakuacji w 1941 roku zimował w nim corocznie traper Ole Blomli, stąd nazwa „Blomlihytta”. Ostatni traperzy zimowali tu w latach 1969–1971 i byli to S. Olsen i J. Bakherud. Przez uczestników wypraw lubelskich budynek ten był wykorzystywany jako laboratorium hydrochemiczne. W 2010 roku został przez Norwegów poddany renowacji.

Obok zabudowań, na terenie osady znajdują się resztki urządzeń górniczych (odcinki torów kolejki, wagonik, kotły, taczki, wiele różnych elementów metalowych) oraz barka transportowa (G) o nazwie „Maria Theresia” i kilka zniszczonych łodzi, zaś sztolnia kopalni jest obecnie zawalony. Jedną ze współczesnych wizytówek Calypsobyen jest kabestan (I), który wykonał J. Zajączkowski („Królik”) w 1989 roku.